Logistics Xanh Là Gì? Cơ Hội Hay Thách Thức Cho Doanh Nghiệp Việt?

Tại Việt Nam, cụm từ “logistics xanh” không còn là khái niệm xa lạ, mà đã dần xuất hiện trong chiến lược phát triển của nhiều doanh nghiệp xuất nhập khẩu, sản xuất, bán lẻ và thương mại điện tử.

Tuy nhiên, giữa bối cảnh chi phí tăng cao, hạ tầng còn hạn chế và áp lực từ các tiêu chuẩn môi trường quốc tế, câu hỏi lớn đặt ra là: Logistics xanh thực sự là cơ hội hay là thách thức đối với doanh nghiệp Việt?

Bài viết này, Xuất nhập khẩu Lê Ánh sẽ đưa ra góc nhìn toàn diện, thực tế và cập nhật nhất về logistics xanh – từ khái niệm, lợi ích, rào cản đến các giải pháp và định hướng cần thiết cho doanh nghiệp trong hành trình chuyển đổi bền vững.

1. Logistics xanh là gì?

Logistics xanh là một hệ thống vận hành hậu cần và chuỗi cung ứng được thiết kế nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường trong toàn bộ vòng đời sản phẩm – từ khâu cung ứng nguyên vật liệu, sản xuất, lưu kho, vận chuyển, phân phối, đến xử lý hàng hóa sau tiêu dùng.

Khác với logistics truyền thống vốn tập trung tối đa hóa hiệu quả chi phí và tốc độ giao hàng, logistics xanh hướng đến sự cân bằng giữa hiệu quả kinh tế và trách nhiệm môi trường. Một hệ thống logistics được coi là “xanh” khi nó có thể:

• Giảm lượng phát thải khí nhà kính (CO₂, NOx, PM…)
• Tối ưu hóa quãng đường và phương tiện vận tải
• Sử dụng năng lượng tái tạo hoặc tiết kiệm năng lượng
• Quản lý bao bì, rác thải, và chu trình ngược (reverse logistics) một cách có trách nhiệm
• Tuân thủ các tiêu chuẩn ESG, Net Zero và các hiệp định môi trường quốc tế

Tại Việt Nam, logistics xanh vẫn đang ở giai đoạn khởi điểm nhưng đã xuất hiện nhiều tín hiệu tích cực từ cả khu vực công và tư. Nhà nước đã ban hành Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh đến năm 2030 (QĐ 1658/QĐ-TTg) và thúc đẩy triển khai logistics xanh như một phần trong kế hoạch chuyển đổi nền kinh tế carbon thấp.

>>>>> Học thêm thủ tục hải quan với: Khóa học khai báo hải quan

2. Vì sao logistics xanh trở thành xu thế không thể đảo ngược?

Trong thập kỷ qua, các yếu tố kinh tế, môi trường và chính sách đã đồng loạt thúc đẩy logistics xanh trở thành yêu cầu bắt buộc, thay vì chỉ là lựa chọn chiến lược. Một số lý do chính bao gồm:

Áp lực từ thị trường quốc tế: Các thị trường xuất khẩu lớn như EU, Mỹ, Nhật Bản đều đã áp dụng các cơ chế như CBAM (Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon), yêu cầu nhà xuất khẩu phải khai báo và cắt giảm phát thải trong toàn bộ chuỗi giá trị – bao gồm cả logistics.

Cam kết Net Zero toàn cầu: Việt Nam đã cam kết đạt Net Zero vào năm 2050 tại COP26. Logistics – chiếm tới 10–11% lượng phát thải toàn cầu – rõ ràng là một lĩnh vực trọng tâm cần chuyển đổi.

Người tiêu dùng thay đổi hành vi: Người mua ngày càng ưu tiên các sản phẩm có nhãn xanh, chứng nhận carbon thấp hoặc vận chuyển bền vững. Logistics xanh trở thành yếu tố cạnh tranh trên cả thị trường B2C và B2B.

Doanh nghiệp nội địa phải thích ứng: Các tập đoàn đa quốc gia đã yêu cầu nhà cung cấp tại Việt Nam phải đáp ứng các tiêu chí ESG, bao gồm cả hoạt động logistics. Nếu không thay đổi, doanh nghiệp Việt sẽ bị loại khỏi chuỗi cung ứng toàn cầu.

Do đó, logistics xanh không còn là một khái niệm mang tính tuyên truyền mà đang là một chuẩn mực vận hành mới trong môi trường kinh doanh hậu đại dịch, biến đổi khí hậu và toàn cầu hóa bền vững.

3. Cơ hội nào cho doanh nghiệp Việt khi chuyển sang logistics xanh?

Dù logistics xanh đòi hỏi chi phí đầu tư ban đầu và thay đổi mô hình quản trị, nhưng nếu triển khai đúng cách, đây là một cơ hội lớn để doanh nghiệp Việt tái cấu trúc hoạt động, nâng cao năng lực cạnh tranh và bứt phá trên thị trường.

Một số cơ hội rõ rệt có thể kể đến:

Tiếp cận các thị trường cao cấp: Doanh nghiệp có chuỗi logistics xanh sẽ dễ dàng hơn trong việc xuất khẩu sang các thị trường yêu cầu cao như EU, Canada, Nhật Bản – vốn đang siết chặt các tiêu chí carbon footprint, traceability và sản xuất bền vững.

Thu hút nhà đầu tư và đối tác ESG: Các quỹ đầu tư, đối tác chiến lược quốc tế hiện nay đánh giá rất cao doanh nghiệp có chiến lược logistics bền vững. Đây là lợi thế trong huy động vốn, kêu gọi đầu tư hoặc M&A.

Giảm chi phí dài hạn: Dù đầu tư ban đầu có thể lớn (xe điện, hệ thống quản lý năng lượng, phần mềm tối ưu lộ trình…), nhưng logistics xanh giúp giảm tiêu hao nhiên liệu, giảm hao hụt hàng hóa, tối ưu vận tải – từ đó giảm chi phí vận hành trung và dài hạn.

Nâng cao thương hiệu doanh nghiệp: Logistics xanh là một yếu tố quan trọng trong chiến lược phát triển thương hiệu bền vững (sustainable branding), đặc biệt trong ngành hàng tiêu dùng, thực phẩm, xuất khẩu.

>>>>> Xem thêm: Deadweight Tonnage (DWT) Là Gì? Cách Tính Và Phân Biệt

4. Những thách thức lớn khi áp dụng logistics xanh tại Việt Nam

Tuy tiềm năng rõ rệt, nhưng logistics xanh vẫn đang gặp nhiều rào cản tại Việt Nam, cả về mặt hạ tầng, thể chế và nhận thức.

a. Hạ tầng vận tải còn nhiều bất cập

Logistics xanh yêu cầu hạ tầng giao thông thông minh, kho vận tiêu chuẩn xanh, phương tiện ít phát thải… Trong khi đó, hệ thống logistics tại Việt Nam hiện còn manh mún, phụ thuộc nhiều vào đường bộ, chi phí logistics/GDP vẫn ở mức cao (khoảng 16–17%).

Các tuyến đường sắt, đường thủy – vốn hiệu quả hơn về năng lượng – chưa được khai thác đúng mức. Xe điện chở hàng, trạm sạc, công nghệ lưu trữ năng lượng cho ngành logistics gần như vẫn đang ở giai đoạn thử nghiệm.

b. Thiếu chính sách và tiêu chuẩn hóa cụ thể

Hiện tại, Việt Nam chưa có bộ tiêu chuẩn quốc gia dành riêng cho “logistics xanh”. Các hướng dẫn về đánh giá phát thải logistics, kiểm toán carbon trong vận chuyển hoặc khuyến khích doanh nghiệp chuyển đổi vẫn còn rời rạc.

Ngoài Chiến lược Tăng trưởng Xanh quốc gia và một số nội dung trong Luật Bảo vệ Môi trường 2020, vẫn chưa có cơ chế hỗ trợ cụ thể về thuế, tín dụng xanh hay ưu đãi đầu tư cho doanh nghiệp chuyển đổi logistics.

c. Khó khăn trong đo lường và quản trị

Nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ, thiếu năng lực đánh giá mức độ phát thải carbon của chuỗi cung ứng, chưa có phần mềm quản trị vận hành logistics theo tiêu chuẩn ESG. Việc thiếu minh bạch dữ liệu, thiếu nhân lực am hiểu về logistics xanh là thách thức lớn trong triển khai.

5. Hướng đi nào cho doanh nghiệp Việt trên hành trình logistics xanh?

Thay vì đợi hạ tầng hoặc chính sách “hoàn thiện”, doanh nghiệp Việt cần chủ động tiếp cận logistics xanh như một chiến lược dài hạn, với lộ trình cụ thể và từng bước thích ứng.

Một số định hướng chiến lược khả thi:

Bắt đầu từ những bước nhỏ và có thể đo lường: Chẳng hạn như giảm số lần giao hàng không hiệu quả, tối ưu tuyến đường, chuyển sang bao bì tái chế, kết hợp giao hàng last-mile bằng xe điện trong nội thành.

Ứng dụng công nghệ số: Triển khai các hệ thống quản lý vận tải (TMS), hệ thống tối ưu kho vận (WMS), phần mềm đo lường phát thải (carbon accounting tool) là bước đệm hiệu quả để kiểm soát vận hành và minh bạch hóa dữ liệu.

Hợp tác theo chuỗi: Doanh nghiệp không thể “xanh hóa” chuỗi logistics nếu thiếu liên kết với nhà cung cấp, đối tác logistics và khách hàng. Xây dựng chuỗi cung ứng xanh đồng bộ là con đường lâu dài nhưng bền vững.

Tận dụng hỗ trợ từ các tổ chức quốc tế và ngân hàng phát triển: Nhiều tổ chức (WB, ADB, GIZ, USAID…) đang tài trợ hoặc hỗ trợ kỹ thuật cho các sáng kiến logistics xanh tại Việt Nam. Các chương trình tài chính xanh của ngân hàng cũng là nguồn lực doanh nghiệp có thể khai thác.

6. Vai trò của nhà nước trong việc thúc đẩy logistics xanh

Một chiến lược logistics xanh quốc gia cần có sự đồng hành từ Nhà nước với vai trò kiến tạo – không chỉ quản lý. Một số nhiệm vụ trọng tâm mà Chính phủ cần đẩy mạnh bao gồm:

Ban hành khung pháp lý và tiêu chuẩn hóa logistics xanh: Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá hoạt động logistics theo hướng bền vững (tương tự như ISO 14083), chuẩn hóa các chỉ số phát thải, chỉ số hiệu quả năng lượng trong vận tải.

Phát triển hạ tầng giao thông xanh: Ưu tiên đầu tư vào đường sắt, đường thủy nội địa, trung tâm logistics liên vùng, cảng cạn; kết hợp hạ tầng kỹ thuật số cho logistics thông minh.

Chính sách tài chính khuyến khích: Miễn giảm thuế cho phương tiện vận tải xanh, hỗ trợ tín dụng xanh, khuyến khích mô hình hợp tác công – tư (PPP) trong xây dựng kho bãi và hạ tầng xanh.

Đào tạo nguồn nhân lực logistics xanh: Kết hợp cùng các trường đại học, hiệp hội ngành nghề để đào tạo chuyên sâu về quản trị chuỗi cung ứng bền vững, carbon footprint, phần mềm logistics xanh.

Logistics xanh không phải là một đích đến, mà là một hành trình chuyển đổi sâu rộng đòi hỏi tư duy hệ thống, chiến lược dài hạn và sự đổi mới từ gốc. Đối với doanh nghiệp Việt Nam, đây là cơ hội để định hình lại năng lực cạnh tranh trong một thế giới đang ưu tiên phát triển bền vững, minh bạch và trách nhiệm.

Dù còn không ít rào cản, nhưng nếu doanh nghiệp biết bắt đầu từ những cải tiến nhỏ, sử dụng đúng công cụ, hợp tác đúng đối tác và đón đầu chính sách – thì logistics xanh không chỉ là thách thức có thể vượt qua, mà là lợi thế bền vững trong tương lai gần.

Hy vọng qua bài viết trên Xuất nhập khẩu Lê Ánh đã giúp bạn hiểu rõ về Thủ Tục Hải Quan Hàng Nhập Chính Ngạch, áp dụng phù hợp, hữu ích cho công việc của mình.

Xuất nhập khẩu Lê Ánh – Địa chỉ đào tạo xuất nhập khẩu thực tế số 1 Việt Nam. Chúng tôi đã tổ chức thành công các khóa học xuất nhập khẩu tại TPHCM & Hà Nội, khóa học logistics cơ bản - chuyên sâu, khóa học thanh toán quốc tế, khóa học khai báo hải quan điện tử chuyên sâu, Khóa học mua hàng quốc tế, khóa học sales xuất khẩu chuyên sâu, khóa học chứng nhận xuất xứ hàng hóa C/O hay khóa học báo cáo quyết toán hải quan , Khóa Học Khởi Nghiệp Kinh Doanh Xuất Nhập Khẩu, Khóa Học Chứng Từ Xuất Nhập Khẩu Logistics ...hướng dẫn thực hành và hỗ trợ cho hàng nghìn học viên, mang đến kiến thức và cơ hội làm việc trong ngành logistics và xuất nhập khẩu đến với đông đảo học viên trên cả nước.

Hotline: 0904.84.8855

Ngoài các khóa học xuất nhập khẩu - logistics chất lượng thì trung tâm Lê Ánh còn cung cấp các khóa học kế toán tổng hợp online - offline, khóa học hành chính nhân sự tại Hà Nội, TPHCM và online chuyên nghiệp chất lượng tốt nhất hiện nay.

Thực hiện bởi: XUẤT NHẬP KHẨU LÊ ÁNH - TRUNG TÂM ĐÀO TẠO XUẤT NHẬP KHẨU THỰC TẾ SỐ 1 VIỆT NAM